Κύριε νομοθέτη,
αυτό είναι το άρθρο 3 του Ν. 4009/2011 όπως διαμορφώνεται μετά τις τροποποιήσεις (που επισημαίνονται με διαγραφές και μπολντ) που προτείνει το άρθρο 13 του υπό διαβούλευση νομοσχεδίου για την ανώτατη εκπαίδευση:
Άρθρο 3
Ακαδημαϊκή ελευθερίαΑκαδημαϊκές ελευθερίες και ακαδημαϊκό άσυλο1. Στα Α.Ε.Ι. κατοχυρώνεται η ακαδημαϊκή ελευθερία στην έρευνα και τη διδασκαλία, καθώς και η ελεύθερη έκφραση και διακίνηση των ιδεών.
2. Το ακαδημαϊκό άσυλο αναγνωρίζεται για την κατοχύρωση των ακαδημαϊκών ελευθεριών, την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών, την προστασία του δικαιώματος στη γνώση, τη μάθηση και την εργασία, έναντι οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει.
23. Σε αξιόποινες πράξεις που τελούνται εντός των χώρων των Α.Ε.Ι. εφαρμόζεται η κοινή νομοθεσία.
Καταρχήν ένα έλασσον πρόβλημα: Από την παράγραφο 1 συμπεραίνω ότι η «ακαδημαϊκή ελευθερία» είναι η ελευθερία του καθηγητή να κάνει έρευνα σε όποιο θέμα θέλει, όσο αντίθετο κι αν φαίνεται αυτό στις κρατούσες αντιλήψεις, καθώς και η ελευθερία να διδάσκει τις απόψεις του, ακόμα κι αν είναι ανορθόδοξες, στους φοιτητές του. Φαίνεται, δηλαδή, οι όροι «ελευθερία στην έρευνα και τη διδασκαλία» και «ακαδημαϊκή ελευθερία» να είναι συνώνυμοι. Όμως η διατύπωση της παραγράφου 1 δεν είναι απολύτως σαφής ως προς αυτό, και όταν στο υπόλοιπο άρθρο η «ακαδημαϊκή ελευθερία» αλλάζει και γίνεται «ακαδημαϊκές ελευθερίες», πέρα από το θέμα της συνέπειας και της κομψότητας, αυξάνεται και η σύγχυση.
Τώρα, σχετικά με το άσυλο, λέτε ότι αναγνωρίζεται για την κατοχύρωση κάποιων πραγμάτων. Θα κάνω την παραδοχή ότι αυτός που αναγνωρίζει το άσυλο και που κατοχυρώνει τα κατοχυροτέα είναι το κράτος. Η παράγραφος 2 είναι τότε ισοδύναμη με το εξής:
Το κράτος αναγνωρίζει το ακαδημαϊκό άσυλο για να κατοχυρώσει [κάποια πράγματα].
Τι σημαίνει όμως ότι το κράτος αναγνωρίζει το ακαδημαϊκό άσυλο; Αν δεν το αναγνώριζε, ποια θα ήταν η διαφορά;
Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα, πρέπει να ξέρουμε τι εννοείται με τη λέξη «άσυλο». Ως προς αυτό υπάρχουν πολλές απόψεις:
- Οι νόμοι για την ανώτατη παιδεία που ίσχυαν από το 1982 ως το 2011, ιδιαίτερα ο 1268/1982, θεωρούσαν ότι το ακαδημαϊκό άσυλο «συνίσταται στην απαγόρευση επέμβασης της δημόσιας δύναμης στους [καλυπτόμενους χώρους] χωρίς την πρόσκληση ή άδεια» των αρμόδιων οργάνων του πανεπιστημίου. Θεωρούσαν, με άλλα λόγια, πως άσυλο σημαίνει ότι η αστυνομία δεν μπαίνει στο πανεπιστήμιο απρόσκλητη.
- Ο Μανώλης Γλέζος φαίνεται να θεωρεί ότι ακαδημαϊκό άσυλο σημαίνει πως η αστυνομία δεν μπαίνει στο πανεπιστήμιο.
- Ο Θεόδωρος Πάγκαλος ισχυρίζεται ότι «αυτό και μόνον είναι το άσυλο»: «ένας χώρος όπου εκφράζονται ελεύθερα όλες ανεξαιρέτως οι απόψεις».
- Ο Ορέστης Καλογήρου θεωρεί ότι «άσυλο είναι ένα στοιχείο του εθιμικού δικαίου που προστατεύει την ελεύθερη διδασκαλία και έρευνα και σε μία (ορθή) διασταλτική ερμηνεία του προστατεύει την ελεύθερη διακίνηση των ιδεών», και επιμένει ότι η διάταξη του Ν. 1268/1982 «δεν έχει καμία σχέση με το άσυλο».
Βλέπουμε λοιπόν ότι καθένας έχει τη δικιά του άποψη για το τι είναι άσυλο, και το νομοσχέδιο δεν το ξεκαθαρίζει καθόλου. Στην τελευταία παράγραφο του άρθρου, που δεν λέει απολύτως τίποτε αλλά τουλάχιστον καταλαβαίνουμε γιατί ο νομοθέτης την έγραψε, προστίθεται η νέα παράγραφος 2, που όχι μόνο δεν λέει απολύτως τίποτε αλλά και δεν μου δίνει την παραμικρή ιδέα για το τι ήθελε να πει ο νομοθέτης.
Η άποψή μου είναι πως το άσυλο με την έννοια που του δίνει ο Ν. 1268/1982, δηλαδή ότι η αρμοδιότητα για την επέμβαση της αστυνομίας στο πανεπιστήμιο δεν είναι του εισαγγελέα αλλά των αρμόδιων πανεπιστημιακών αρχών, είναι όμορφος θεσμός, και έτσι προτείνω διατάξεις που να βασίζονται στο άρθρο 2, παρ. 5, του N. 1268/1982:
Το Πανεπιστημιακό Άσυλο καλύπτει όλους τους χώρους των Α.Ε.Ι. και συνίσταται στην απαγόρευση επέμβασης της δημόσιας δύναμης στους χώρους αυτούς χωρίς την πρόσκληση ή άδεια του αρμόδιου οργάνου του Α.Ε.Ι., όπως αναφέρεται στη συνέχεια.
Πρέπει όμως να διευκρινιστούν μερικά πράγματα:
- Τι είναι «δημόσια δύναμη»; Είναι δημόσια δύναμη η πυροσβεστική; Είναι δημόσια δύναμη ο εισαγγελέας;
- Τι είναι «επέμβαση»; Η είσοδος αστυνομικού για να καταγράψει ένα τροχαίο στο οποίο υπάρχει τραυματισμός είναι επέμβαση;
- Ποιος θα είναι ο αρμόδιος για την πρόσκληση της δημόσιας δύναμης; Πιστεύω πως αν απαιτείται επείγουσα επέμβαση τότε δεν είναι η ώρα να συνεδριάζουν επιτροπές, επομένως πρέπει ένας μόνο άνθρωπος να έχει την αρμοδιότητα. Αυτός πρέπει να είναι ο πρύτανης, αλλά πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη για την περίπτωση απουσίας του.